همپایی تنظیم گری با نوآوری شرط موفقیت در دیجیتالی‌شدن بانک‌ها است

محمد فرجود مدیرعامل هلدینگ تفتا در نشستی با عنوان «مسیر تحول بانکداری نوین ایران در عصر دیجیتال» در دهمین نمایشگاه بین المللی بورس، بانک، بیمه و خصوصی‌سازی در پاسخ به سوالی در مورد آینده نئوبانکها در ایران گفت: بانکداری دیجیتالی آینده شاهد نوآوری‌های متنوعی است که یکی از آنها نئوبانک است؛ نئوبانک‌ها اساسا به این دلیل ایجاد شدند تا بازارهای جدیدی به این اکوسیستم اضافه شود که موفق هم بوده‌اند و منابع جدیدی را برای بانک‌ها به ارمغان آوردند. علت اصلی این موفقیت هم این است که خدماتی را می‌دهند که شاید بانک‌ها به طور معمول نمی‌توانستند در زمان مناسب و باکیفیت مناسب به مشتریان ارائه دهند.
وی افزود: در ارزیابی علل موفقیت یا شکست بازیگران جدید در هر اکوسیستم از جمله اکوسیستم بانکی باید به سهم و نقش عوامل مختلف توجه کرد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تنظیم گری است. این موضوع به‌ویژه در مورد نئوبانک‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که این بازیگر به دنبال استقلال بیشتر است تا بتواند با استفاده از خلاقیت و نوآوری، ارزش بیشتری را برای مشتریان ارائه کند.
فرجود با اشاره به این که در همه جای دنیا بحث تنظیم‌گری نئوبانک از موضوعات چالش‌برانگیز بوده و هست گفت: ازآنجایی‌که نئوبانک‌ها خدماتی نزدیک به خدمات بانک‌های سنتی ارائه می‌دهند، اختلاف‌نظرهای جدی درباره میزان و نوع استقلال آن‌ها از زاویه دید تنظیم گری وجود دارد.
مدیرعامل تفتا ادامه داد: نئوبانک‌های ایرانی گام‌های ابتدایی مسیر را برداشته‌اند و هنوز زود است درباره شکست یا موفقیت آن‌ها صحبت کرد گرچه معتقدم آنچه در ایران به نام نئوبانک شهرت پیدا کرده را هنوز نمی‌توان واقعاً نئوبانک دانست و صرفاً تجربه‌های جدیدی هستند که مراحل اولیه را طی می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر آنچه در ایران داریم نه نئوبانک است و نه بانک دیجیتالی و بیشتر شعب دیجیتالی هستند که خدمات پایه بانکداری را در کنار یک سری خدمات غیر بانکی به‌صورت دیجیتالی به مشتری ارائه می‌دهند.
فرجود با تأکید بر اینکه بانک دیجیتالی و تحول دیجیتالی بانکداری را باید از نئوبانک جدا دانست، گفت: بانک‌ها در مسیر تحول دیجیتالی خود باید تغییراتی اساسی در فرایند و مدل کسب‌وکار به وجود آورند از جمله مهم‌ترین این تغییرات، دیجیتالی کردن مدل عملیات بانکداری و نیز تحول در محصولات و خدمات است و تنها در این صورت می‌توان گفت در مسیر تحول دیجیتالی هستند.
وی افزود: روندهای بانکداری در سال 2023 نشان می‌دهد بانکداری باز (Bank as a Service) و بانکداری تعبیه شده (Embeded Banking)، روندهای جدی در صنعت مالی هستند که نقش بانک‌های سنتی را در اکوسیستم تغییر می دهند. بانک‌ها به دنبال دستیابی به بازارهای جدیدی هستند؛ ولی باید به بازیگران جدید هم اجازه فعالیت بدهند.
وی با بیان این که هر بنگاه بزرگی در مسیر تحول دیجیتالی ناگزیر از برداشتن سه‌گام مهم است؛ دیجیتال شدن داده هاست (Digitization) که در آن داده‌های بانکی به دیجیتال تبدیل می‌شود و اکنون خیلی از بانک‌های ایرانی در این مرحله هستند، مرحله بعدی دیجیتالی شدن (Digitalization) که در آن فرایندها و عملیات بانک هم در درون آن و هم در سمت مشتری دیجیتالی می‌شود و گام سوم هم مرحله تحول دیجیتالی که در این مرحله فرهنگ‌سازمانی و حتی مدل کسب‌وکار دیجیتالی می‌شود.
فرجود گفت: علاوه بر بانک‌ها، سطح بلوغ ارتباط بانک‌ها و فین‌تک‌ها هم سه مرحله دارد: بانکداری باز که سطح اولیه است و این موضوع هم در دنیا و هم در کشور ما به دلیل عدم‌قطعیت قوانین برای بانک‌ها به چالش تبدیل شده است؛ بانک‌ها می‌دانند این اقدام خوب است ولی نمی‌دانند تا کجا باید پیش بروند. در سطح بعدی موضوع بانک به عنوان سرویس و در سطح بعدی بانکداری تعبیه شده قرار دارد که بحث مفصلی می‌طلبد.
وی در پایان گفت: بررسی تجارب موفق دنیا نشان می‌دهد یکی از شروط اصلی موفقیت بازیگران جدید در زیست بوم بانکی، ایجاد تناسب در مدل و نحوه تنظیم گری در مواجهه با نوآوری‌ها و بازیگران جدید است. نمی توان از این واقعیت گذشت که یکی از علل ضعف بانک‌ها در نوآوری در کشور ما وجود برخی قوانین متعدد دست‌وپاگیر است و باید این رویکرد تنطیم گری در مورد فین تک ها و بازیگران نوآوری تغییر یابد.
وی افزود: با این وجود، خوشبختانه رگولاتور کارهای خوبی از قبیل سندباکس انجام داده است و کمک کرده تا ابتدا صنعت شکل‌ بگیرد و بعد تنظیم گری انجام دهد. ما چاره‌ای نداریم جز اینکه سرعت رسیدگی رگولاتوری به پدیده‌های جدید پس از دوره آزمایشی را افزایش دهیم چرا که اگر می‌خواهیم سرویس جدی‌تری نزد مشتریان چه شخصی و چه سازمانی داشته باشیم؛ باید انعطاف بیشتری داشته باشیم و اجازه دهیم تجارب جدیدی در تعامل بانک و بازیگران جدید شکل بگیرد.