هلدینگ‌های فناوری چگونه به تکمیل زنجیره ارزش بانک‌ها کمک می‌کنند؟
با برجسته‌شدن اهمیت تحول دیجیتال بانک‌ها، هلدینگ‌های فناوری اطلاعات آنها، نقش فراهم آورنده زیرساخت، پلتفرم‌ها و راهکارهای فناورانه را برای دیجیتالی‌شدن بانک‌ها به عهده گرفتند. هلدینگ تفتا یکی از بازیگران فعال این عرصه است که سمفونی نوآوری را با مشارکت شرکت‌های خود نواخته است.
محمد فرجود مدیرعامل هلدینگ تفتا در گفت‌وگو با شماره تابستان ۱۴۰۳ فصلنامه شرکت تکنو تجارت، ضمن ارائه تاریخچه‌ای تحلیلی، چشم‌اندازی را که برای آینده اکوسیستم مالی متصور است، تشریح کرد.
از شکل‌گیری و تعریف مفهوم زنجیره ارزش آغاز کنیم.
زنجیره ارزش بانک مجموعه‌ای از فعالیت‌های مرتبط با هم است که بانک برای ارائه محصولات و خدمات خود به مشتریان انجام می‌دهد طی چهار نسلی که از عمر صنعت بانکداری می‌گذرد زنجیره ارزش این صنعت دائم در حال تغییر بوده برای مشتریان خود عمل کنند. است. در بانکداری کلاسیک سیر ارزش خدمات بانک شامل فعالیت‌هایی مانند افتتاح حساب نگه داشت پول مشتریان وام‌دهی ارائه تسهیلات مختلف ارائه خدمات پرداخت و سرمایه‌گذاری بود در گذشته تغییر در زنجیره ارزش بانک حرکت از مشتریان خرد به سمت مشتریان شرکتی بود؛ این در حالی است که امروزه باتوجه‌به تحولات فناوری و نیاز مشتریان زنجیره ارزش بانک‌ها ابعاد خیلی گسترده‌ای یافته است.
مفهوم زنجیره ارزش چگونه در جریان تحول دیجیتال بانک‌ها دگرگون شده است؟
زنجیره ارزش بانک‌ها از زمانی که تحول دیجیتال در صنعت مطرح شد و بانک‌ها به‌عنوان یکی از بازیگران پیشرو تحول دیجیتال را در درون خود پیاده‌سازی کردند، دچار تغییرات اساسی شد. بانک‌ها دریافتند دیگر با خدمات سنتی گذشته نمی‌توانند در بازار رقابتی دوام بیاورند و باید به سمت روش‌هایی دیگری برای جذب منابع، نگهداشت مشتری و درآمدزایی بروند. در این مسیر شاهد ظهور بازیگران جدیدی بوده‌ایم که مهم‌ترین آنها فین‌تک‌ها هستند.
فین‌تک‌ها بازیگرانی هستند که خدماتی مشابه بسیاری از خدمات بانکی ارائه می‌دهند درحالی‌که جنس آنها ذاتاً بانک نیست. با حضور فین‌تک‌ها در کنار بانک‌ها اکوسیستم بانکی و بالطبع زنجیره ارزش بانک‌ها تغییر کرده است. ازیک‌طرف ازآنجاکه فین‌تک‌ها رقیب خدمات بانک محسوب می‌شدند و عملاً بخش‌هایی از زنجیره خدمات بانک را به شیوه چه الزاماتی بانک‌ها را به سمت‌های نوآورانه و چابک جایگزین می‌کردند بانک‌ها به این فکر افتادند تا با توسعه و تغییر زنجیره ارزش خدمات خود به این تهدید پاسخ دهند. از طرف دیگر برخی بانک‌ها تصمیم گرفتند با سرمایه‌گذاری روی فین‌تک‌ها و مشارکت با آنها به‌عنوان شرکای راهبردی سیر خدمات خود را تکمیل کنند.
به نظر می‌رسد این آغاز مسیر تغییر روش بانکداری باشد. این روند چگونه شدت گرفت؟
این روند با توسعه خدمات دیجیتال نفوذ خدمات مالی در سایر صنایع بیشتر شد و باعث شد به‌غیراز فین‌تک‌ها انواع بازیگرانی که در سایر حوزه‌ها فعالیت داشتند؛ مانند ارائه‌دهندگان پلتفرم‌های تجارت الکترونیک نیز به سمت ارائه خدمات بانکی حرکت کنند. آنها که به جامعه گسترده‌ای از مشتریان دسترسی داشتند، می‌توانستند مانند یک بانک برای مشتریان خود عمل کنند. همین روند تغییر در روش‌های بانکداری باعث تغییر در زنجیره ارزش بانک به‌ویژه در بخش مشتریان شده است. بانک‌ها کم‌کم به جای اینکه صرفاً از طریق کانال‌های تحت مالکیت خود به ارائه خدمات بپردازند، به اپراتوری برای فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم برای ارائه خدمات مالی تبدیل شده‌اند و بدین ترتیب، ارائه خدمات از سوی سایر بازیگران نیز ممکن می‌شود. ظهور انواع بازیگران جدید در کشور مانند تسهیلات یارها، پرداخت‌یارها، اعتباردهندگان و نظایر آن در همین مسیر اتفاق افتاد.
همچنین بانک‌ها به این فکر افتاده‌اند که انواع خدمات مانند خدمات بیمه مدیریت ثروت، خدمات مالی و غیره را نیز به سبد خدمات خود اضافه کنند با این تحولات دیگر نمی‌توان مرز مشخصی برای عملکرد بانک و فعالیت‌های بانکی قائل شد. عملیات و خدمات بانکی در همه صنایع و بخش‌های مختلف گسترده شده است و هر بازیگری سعی دارد این خدمات را به‌صورت شخصی‌سازی‌شده ارائه دهد.
چه الزاماتی بانک‌ها را به سمت تأسیس هلدینگ‌های فناوری سوق داد؟
همان‌طور که عرض کردم بانک‌ها دریافتند که در مسیر تحول دیجیتال و حرکت به سمت بانکداری دیجیتال باید در تعامل با اکوسیستم نوآوری و به‌ویژه بازیگران فین‌تک فعالانه ایفای نقش کنند و در کنار خود کسب‌وکارهای فناورانه‌ای را ایجاد کنند که تکمیل‌کننده شما زنجیره ارزش آنها باشند. در این مسیر وجود نهادهایی تخصصی که بتوانند با رویکردی منسجم و هدفمند این اکوسیستم را برای بانک توسعه داده و مدیریت کنند به‌شدت احساس شد و اکثر بانک‌های کشور به سمت ایجاد و یک تقویت هلدینگ‌های فناوری ذیل خود روی آوردند.
مهم‌ترین نقش‌های تعریف شده برای هلدینگ‌های فناوری بانک چیست؟
مهم‌ترین نقش هلدینگ‌های فناوری در بانک‌ها شامل راهبری شرکت‌ها، توسعه کسب‌وکارها، سرمایه‌گذاری و ایجاد هم‌افزایی و هماهنگی بین بانک شرکت‌ها و اکوسیستم نوآوری است. امروزه هلدینگ‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها به‌عنوان شریک تجاری برای بانک‌ها عمل می‌کنند و علاوه بر نقش مهمی که در ارائه انواع زیرساخت‌ها پلتفرم‌ها و خدمات فنی و نرم‌افزارهای موردنیاز بانک بر عهده داشتند، توانستند بر کسب‌وکار بانک‌ها نیز تأثیرگذار باشند. از نگاه نوآوری هلدینگ‌های فناوری نقطه اتصال بین بانک و اکوسیستم نوآوری و با شناخت صحیح نیازهای بانک و روندهای فناوری سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام داده و زنجیره خدمات بانک را تکمیل می‌کنند. در این مسیر هلدینگ‌ها می‌توانند وارد سهام‌داری شرکت‌های جدید شوند، شرکت‌هایی را تأسیس کنند یا با ادغام شرکت‌های موجود در حفظ منابع محدود کمک کنند. همچنین هلدینگ‌ها می‌توانند بر مبنای راهبردهای کلان بانک‌ها و با راهبری اصولی شرکت‌های فنی ذیل خود زمینه توسعه محصولات و خدمات نوآورانه را در زنجیره ارزش بانک فراهم آورند.
شما در هلدینگ تفتا چه نقشی برای بانک تجارت ایفا می‌کنید؟
در تفتا توسعه نوآوری در بانک تجارت را به‌عنوان یکی از مأموریت‌های اصلی خود قرار دادیم. در مسیر تکمیل زنجیره ارزش بانک هم ازیک‌طرف در تعامل میان بانک و شرکت‌های هلدینگ محصولات نوآورانه متعددی در دو سال گذشته توسعه یافته و به بازار معرفی شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به باجت، کالانو، کارنو وام، تأمین نو (SCF) صنف نو و کسب نو اشاره کرد که هر یک محصولی نوآورانه در بخشی از بازار بانک محسوب می‌شوند. همچنین انواع ابزارهای نوین مانند چک الکترونیک، سفته و برات الکترونیک، رمز ریال و پلتفرم بانکداری باز (آرک) در این مدت توسعه یافتند که همگی زمینه‌ساز خدمات جدید و دیجیتال برای بانک بوده‌اند. علاوه بر این تکنو تجارت به‌عنوان بازوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی هلدینگ تفتا با افزودن کسب‌وکارهای جدید و نوآورانه به زنجیره ارزش بانک و نیز ایجاد هم‌افزایی میان خود و بانک نقش بسیار مهمی در توسعه زیست‌بوم بانک تجارت داشته است.
به تکنو تجارت اشاره کردید. از نظر شما نقش سرمایه‌گذار خطرپذیر شرکتی در بانک‌ها چگونه باید تعریف شود؟
یکی از نقش‌های هلدینگ‌های فناوری بانک‌ها سرمایه‌گذاری مناسب در راستای تکمیل زنجیره ارزش بانک است. بانک‌ها برای پایدارسازی و توسعه مزیت‌های رقابتی خود به برنامه‌هایی جدی تعامل با زیست‌بوم نوآوری نیاز دارند که پوشش‌دهنده طیف گسترده‌ای از مشارکت‌ها و تعاملات بر حسب سطح بلوغ بازیگران خواهد بود. برای نیل به این هدف، وجود یک بازوی تخصصی که ضمن آشنایی با نیازمندی‌ها و نقشه توسعه بانک با چارچوب و فضای زیست‌بوم نوآوری نیز آشنا باشد و بتواند مشارکت‌های مؤثری را با شرکت‌های منتخب برقرار سازد و آنها را در مسیر موردنیاز بانک راهبری کند بسیار بااهمیت است. این نقش را شرکت‌های سرمایه‌گذار تخصصی بانک‌ها به‌خوبی ایفا می‌کنند و با مدیریت بهینه پورتفو ضمن مشارکت در تکمیل سبد خدمات و نیز توسعه فناوری‌های موردنیاز، ریسک این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها را مدیریت کرده و باعث افزایش ارزش در سهام این شرکت‌ها می‌شوند که منفعت مضاعفی برای بانک محسوب می‌شود. در هلدینگ تفتا و بانک تجارت این وظیفه بر عهده شرکت تکنو تجارت است که خوشبختانه به‌خوبی از عهده آن برآمده و به یکی از مؤثرترین و مطرح‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در حوزه نوآوری و به‌ویژه حوزه فین‌تک در کشور تبدیل شده است.
